ZAKAZ KONKURENCJI PERSONELU MEDYCZNEGO

Placówki ochrony zdrowia powinny zadbać o to, aby pozyskać i utrzymać jak najlepszą kadrę medyczną. Warto więc nie tylko zapewnić medykom dobre warunki pracy, ale także zastrzec zakaz działalności konkurencyjnej w umowach będących podstawą ich zatrudnienia.

W Polsce obowiązuje zasada wolności pracy i to pracownik decyduje w ilu oraz w jakich miejscach świadczy pracę. Naruszenie nieskonkretyzowanej, potocznie zwanej zasady lojalności pracowniczej ani spowodowana tym utrata zaufania do pracownika, który podjął działalność konkurencyjną, na ogół nie usprawiedliwia zwolnienia dyscyplinarnego pracownika.

Zgodnie z zasadą swobody kontraktowania, która ma zastosowanie także do umów o pracę, dopuszczalne jest zawarcie w takiej umowie zapisu o zakazie podejmowania działalności konkurencyjnej. Zgodnie z przepisami prawa pracy ograniczenie to obejmuje prowadzenie działalności konkurencyjnej oraz świadczenie pracy lub usług na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność.

ZAKRES ZAKAZU

Zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej zawarty w umowie o pracę musi być precyzyjnie odniesiony do przedmiotu działalności pracodawcy określonego w przepisach prawa lub postanowieniach aktów założycielskich, np. w statucie SP ZOZ-u. Zakaz powinien dotyczyć działalności pokrywającej się choćby w części z zakresem działalności podstawowej lub ubocznej pracodawcy i która to działalność narusza interes pracodawcy lub mu zagraża. Ograniczenie to  na celu ochronę pracodawcy i powinno dotyczyć terytorium lub rynku, na którym faktycznie działa. Zakaz może obejmować wykonywanie pracy na danym obszarze: powiatu, województwa, etc. lub też na terenie całego kraju.

Ponadto warto zastrzec kary umowne na wypadek naruszenia powyższego zakazu, a także zapis, zgodnie z którym placówka będzie mogła dochodzić naprawienia szkody, której wysokość przewyższy karę umowną. Zakaz działalności konkurencyjnej można zastrzec w czasie trwania stosunku pracy albo po jego ustaniu. Stosowny zapis w umowie o pracę lub odrębna umowa o zakazie konkurencji mogą być zawarte w dowolnym momencie trwania stosunku pracy. Możliwe jest także wydanie zarządzenia wewnętrznego w placówce, które obejmie także lekarzy kontraktowych. Jeżeli zakaz został wprowadzony po zakończeniu pracy, to konieczne jest wskazanie okresu jego obowiązywania oraz wysokości odszkodowania, które nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymywanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy.

OBOWIĄZEK DBANIA O DOBRO PRACODAWCY

Zakaz może objąć świadczenie usług bezpłatnie i wolontariat. Pracownik ma bowiem obowiązek dbać o dobro zakładu pracy i powinien tak ukształtować swoją aktywność poza czasem pracy, aby zagwarantowane było dobro tegoż zakładu. Świadczenie usług w ramach czasu wolnego, nawet jeśli nie ma takiego zakazu w umowie, nie może kolidować z wykonywaną pracą, być w stosunku do niej konkurencyjne oraz narażać pracodawcy na szkodę. Pracownika, który podjął działalność konkurencyjną wbrew zapisom umownym można zwolnić dyscyplinarnie z tej przyczyny, tylko jeśli wykonuje taką działalność w rozmiarze zagrażającym interesom pracodawcy.  

SKUTKI NARUSZENIA ZAKAZU

Zasygnalizować należy, że wypowiedzenie klauzuli opt – out nie może skutkować zwolnieniem medyka, ale już odmowa podpisania przez niego klauzuli o zakazie konkurencji może stanowić uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę. Jednakże odmowa podpisania takiej umowy tylko w wyjątkowych okolicznościach może być przyczyną zwolnienia dyscyplinarnego, np. jeśli pracownik nie wywiązuje się ze swoich podstawowych obowiązków.

Pracownika, który podjął działalność konkurencyjną wbrew zapisom umownym można zwolnić dyscyplinarnie z tej przyczyny, jeśli wykonuje taką działalność w rozmiarze zagrażającym interesom pracodawcy. Jeśli lekarz naruszy nieumyślnie zakaz konkurencji, to pracodawca może się domagać naprawienia strat rzeczywiście przez niego poniesionych, za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Odszkodowanie nie może być wyższe niż trzymiesięczne wynagrodzenie medyka. Jeżeli lekarz umyślnie naruszył powyższy zakaz, to odpowiada on za szkodę w pełnej wysokości.

Konkludując, w Polsce można dość elastycznie uregulować zapisy o zakazie konkurencji w umowach zawieranych z personelem medycznym. Jednakże zakaz podejmowania działalności konkurencyjnej nie ma charakteru absolutnego i może się okazać, że jest odmiennie uregulowany w innych państwach przez odpowiednie przepisy obowiązujące w danym kraju. Tym samym zakaz konkurencji ustanowiony w Polsce, a sprzeczny z tymi przepisami będzie nieskuteczny, a w jego miejsce mogą mieć zastosowanie te właściwe przepisy.

ŹRÓDŁA:

1. art. 65 Konstytucji RP (Dz.U.1997.78.483)
2. art. 100 § 2. pkt 4, art. 101¹ § 1 – 101⁴, art. 119 – 122 Kodeksu pracy (Dz.U.2016.1666)
3. Wyrok Sądu Najwyższego z 24 września 2003 r., o sygn. akt I PK 411/02
4. Wyrok Sądu Najwyższego z 16 lutego 2016 r., o sygn. akt I PK 110/15.

 

Natalia Dyda, Aplikant radcowski, Kancelaria KONDRAT i Partnerzy

Kancelaria KONDRAT i Partnerzy biuro@kondrat.pl

Źródło zdjęcia: www.sxc.hu