Analiza zapisów Ustawy o Podstawowej Opiece Zdrowotnej
W Ustawie o podstawowej opiece zdrowotnej (POZ) mają zostać określone cele i organizacja POZ oraz zasady zapewnienia wysokiej jakości świadczeń z tego zakresu. Jest to pierwsza taka ustawa w Polsce mająca na celu kompleksową regulację funkcjonowania POZ. Jednak tak jak dotychczasowe regulacje prawne odsyła ona do licznych, nawet jeszcze niedookreślonych, przepisów wykonawczych.
POZ ma stanowić miejsce pierwszego kontaktu pacjenta z systemem ochrony zdrowia, w ramach którego zapewni się mu dostęp do profilaktycznych, diagnostycznych, leczniczych, pielęgnacyjnych oraz rehabilitacyjnych świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, z wyłączeniem sytuacji, w których znajduje się on w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.
Celem POZ ma być zapewnienie opieki zdrowotnej nad pacjentem i jego rodziną, a także jej koordynację, ocenę potrzeb oraz ustalenie priorytetów zdrowotnych populacji objętej opieką oraz wdrażanie działań profilaktycznych, zapewnienie promocji zdrowia i edukacji pacjentów, w tym kształtowanie świadomości prozdrowotnej. Mimo to, nie dookreślono współpracy z innymi świadczeniodawcami, np. specjalistami w obszarze zdrowia publicznego, m.in. dietetykiem, czy psychologiem.
OPIEKA KOORDYNOWANA
Wskazano, że koordynowana opieka POZ ma polegać na zintegrowanym udzielaniu świadczeń obejmujących wszystkie etapy i elementy procesu ich realizacji, z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych, środków telekomunikacyjnych lub publicznie dostępnych środków komunikacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem jakości i efektywności udzielanych świadczeń.
Koordynatorem zostanie lekarz POZ, we współpracy z pielęgniarką oraz położną POZ. W ramach koordynacji ma on inicjować i kontynuować postępowanie diagnostyczno – lecznicze pacjentów także u innych świadczeniodawców.
Zdefiniowano, kto jest lekarzem, pielęgniarką oraz położną POZ. Docelowo lekarzem POZ ma być specjalista w dziedzinie medycyny rodzinnej albo odbywający szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie medycyny rodzinnej albo posiadający specjalizację II stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej albo specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii, ale pod warunkiem ukończenia kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej.
Po wprowadzenia autopoprawki do projektu Ustawy pediatra będzie sprawował opiekę nad pacjentem wyłącznie do ukończenia 18. roku życia. Lekarze posiadający specjalizację w dziedzinie chorób wewnętrznych (I i II stopnia) lub specjalizację I stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej zachowają swoje uprawnienia pod warunkiem ukończenia kursu organizowanego przez instytuty badawcze lub Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP). Koszty takiego kursu pokryje sam lekarz lub świadczeniodawca posiadający umowę z NFZ z zakresu POZ.
Ponadto będzie należało wyznaczyć osobę, która będzie organizowała proces udzielania świadczeń opieki zdrowotnej, w tym udzielała o nim informacji pacjentom. Brak jednak wytycznych dotyczących tej koordynacji, dotyczących m.in. tego jak całościowo przeprowadzić pacjenta przez całą ścieżkę leczenia. Co więcej, za prawidłową koordynację będzie odpowiadał świadczeniodawca, a nie lekarz POZ. To z placówką będą podpisywane umowy i to one będą zobowiązane do przechowywania deklaracji POZ.
DEKLARACJE WYBORU
Pacjent będzie miał prawo wyboru świadczeniodawcy posiadającego umowę z NFZ z zakresu POZ w 3 wariantach: lekarza, pielęgniarki i położnej u jednego lub różnych świadczeniodawców albo też zespołu POZ. Pacjent będzie miał takie prawo bezpłatnie nie częściej niż dwa razy w roku, a w przypadku kolejnej zmiany świadczeniodawcy należy uiścić opłatę w wysokości 80 zł. Opłaty tej pacjent nie poniesie jeśli zmiana jest spowodowana: zmianą miejsca zamieszkania, zamknięciem placówki POZ, w której się leczył, innymi przyczynami po stronie świadczeniodawcy.
Deklarację wyboru będzie można złożyć w formie papierowej lub elektronicznej opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym, potwierdzonym profilem zaufanym EPUAP albo za pośrednictwem Systemu Informacji Medycznej. Minister Zdrowia określi w drodze rozporządzenia ich wzory. Nieobowiązkowe będzie podanie takich danych osobowych jak m.in. numer telefonu albo adres email pacjenta.
Ponadto na placówkę nałożono obowiązek przechowywania w siedzibie takiego podmiotu albo miejscu udzielania świadczeń POZ wypełnionych deklaracji wyboru oraz umożliwienie pacjentom, którzy je złożyli wglądu, z zachowaniem wymagań wynikających z Ustawy o ochronie danych osobowych.
Kancelaria sygnalizuje, że w deklaracji wyboru zawarte są dane osobowe pacjentów, od numeru pesel i adresu zamieszkania, po numer telefonu i adres e-mail. Należy zatem je przechowywać z zachowaniem przepisów o ochronie danych osobowych: Ustawy o ochronie danych osobowych, zaś od maja 2018 r. także bezpośrednio stosowanego w Polsce Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679, potocznie zwanego RODO.
ZESPÓŁ POZ I NOWE OBOWIĄZKI PLACÓWEK
Zadania z zakresu POZ realizuje zespół POZ, w którego skład wchodzą lekarz, pielęgniarka oraz położna POZ. Jego pracę koordynuje lekarz POZ. Szczegółowy zakres zadań tego zespołu zostanie dookreślony przez Ministra Zdrowia w rozporządzeniu. W załącznikach do niego zostanie uregulowany zakres zadań lekarza oraz odpowiednio pielęgniarki i położnej POZ.
W ramach koordynacji ma być zapewniona profilaktyczna opieka dostosowana do wieku i płci, a także badania diagnostyczne i konsultacje specjalistyczne, zgodnie z indywidualnym planem leczenia. Mogą być też realizowane programy edukacyjne i badawczo – rozwojowe prowadzone przez instytut badawczy lub uczelnię, w której jest prowadzone kształcenie na kierunku studiów w obszarze nauk medycznych i nauk o zdrowiu oraz nauk o kulturze fizycznej. W tym celu planowana jest m.in. reorganizacja Instytutu Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie.
Wskazano, że współpraca w ramach POZ ma polegać na stałej wymianie informacji o pacjencie oraz podejmowania wspólnych działań przez członków zespołu POZ. Jednakże nie dookreślono w jaki sposób ma dochodzi do tejże wymiany danych, np. z placówkami AOS czy szpitalami. Wskazano jedynie, że ma to mieć miejsce z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych, środków komunikacji elektronicznej lub publicznie dostępnych usług telekomunikacji. Dane osobowe pacjentów zawarte w deklaracjach mają być przetwarzane, przechowywane oraz udostępniane, m.in. zgodnie z przepisami Ustawy o ochronie praw pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz Ustawy o ochronie danych osobowych.
Naszym zdaniem należy możliwie jak najszybciej dostosować zabezpieczanie, przechowywanie oraz udostępnianie danych osobowych pacjentów zawartych, m.in. w ww. deklaracjach, już do zapisów z RODO. Na marginesie przypomnieć należy, że za nieodpowiednie zabezpieczenie takich danych osobowych będą nakładane wysokie kary pieniężne, tj. nawet do wysokości do 20 000 000 EUR.
Placówka musi zapewnić pacjentom dostęp do opieki ambulatoryjnej w miejscu udzielania przez niego świadczeń, a także opieki w miejscu jego zamieszkania, jeśli jego stan zdrowia uniemożliwia opiekę ambulatoryjną. Ponadto pacjentom należy zapewnić dostęp do informacji o zasadach i organizacji nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej oraz okolicznościach, w których deklaracja traci ważność.
Rekomendujemy sporządzenie i udostępnienie wymaganych przez nowe przepisy informacji w sposób widoczny i ogólnodostępny w miejscu udzielania świadczeń, siedzibie świadczeniodawcy w postaci papierowych broszur informacyjnych, a także udostępniania ich w formie pliku pdf na stronie internetowej placówki.
Zwracamy uwagę na konieczność określenia w regulaminie organizacyjnym szczegółowych zasad organizacji procesu udzielania świadczeń, w tym przekazywania pacjentom informacji o tym procesie. Sygnalizujemy, że wkrótce wejdą w życie przepisy RODO, do których należy dostosować nie tylko wykorzystywanie ww. informacji oraz regulaminy organizacyjne, ale także politykę bezpieczeństwa oraz odpowiednie klauzule w dokumentach stosowanych w placówce.
FINANSOWANIE I JAKOŚĆ
Wskazano, że POZ finansowane będzie ze środków ujętych w planie finansowym NFZ, a jego podstawą będą tak jak dotychczas roczne stawki kapitacyjne, w oparciu o listy pacjentów objętych opieką na podstawie deklaracji wyboru. Jednak w umowach o udzielanie świadczeń z zakresu POZ mają zostać zapewnione dodatkowe środki na: zapewnienie koordynowanej opieki (budżet powierzony), profilaktycznej opieki zdrowotnej (opłata zadaniowa) oraz oczekiwanego efektu zdrowotnego i jakości opieki (dodatek motywacyjny). Na razie nie dookreślono wysokości oraz sposobu przyznawania dodatkowych środków, które to mają zostać uregulowane po zakończeniu tzw. programu pilotażowego wdrażanego przez NFZ w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014 – 2020.
Placówki będą zobowiązane do monitorowania jakości świadczeń, które obejmie: dostępność, kompleksowość, ciągłość, zarządzanie i organizację oraz uzyskanie efektu zdrowotnego. Wskazano, że MZ będzie mógł dookreślić ww. kryteria w drodze rozporządzenia.
Nowa ustawa ma wejść w życie 1 grudnia 2017 r., z wyjątkami wskazanymi poniżej. Z dniem ogłoszenia wejdą w życie przepisy znoszące wymóg ukończenia przez lekarza POZ w okresie 3 lat od dnia rozpoczęcia udzielania świadczeń kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej organizowanego przez CMKP. Od 1 stycznia 2019 r. będą stosowane przepisy o organizacji, finansowaniu i programie kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej. Dopiero 1 października 2020 r. zaczną obowiązywać przepisy o koordynatorze oraz zmianach finansowania POZ (w tym budżetu powierzonego, opłaty zadaniowej i dodatku motywacyjnego). 1 stycznia 2025 r. wejdą w życie przepisy o obowiązku ukończenia przez lekarza POZ kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej.
Zdaniem Kancelarii nałożenie na placówki nowych obowiązków bez precyzyjnego wskazania w jaki sposób mają zostać one wykonane oraz bez konkretnych zachęt finansowych nie stanowi wystarczającej motywacji dla do wdrażania wewnętrznych systemów poprawy jakości i bezpieczeństwa pacjentów. Istnieje ryzyko, że rozwiązania z nowej ustawy nie będą możliwe do wdrożenia ze względu na braki kadry medycznej oraz sprawnego systemu przekazywania informacji między placówkami zdrowia. Ponadto, dopiero po dookreśleniu w zarządzeniach prezesa NFZ wysokości dodatkowych środków finansowych możliwe będzie ustalenie wpływu nowych przepisów na zwiększenie konkurencyjności POZ w całym sektorze ochrony zdrowia i ewentualne zachęcenie placówek do realizacji świadczeń w tym zakresie.
AUTOR:
Sławomir Molęda, Partner, Kancelaria KONDRAT i Partnerzy
Natalia Dyda, Aplikant radcowski, Kancelaria KONDRAT i Partnerzy
Kancelaria KONDRAT i Partnerzy biuro@kondrat.pl
Źródło zdjęcia: www.sxc.hu