Podstawowe rodzaje odpowiedzialności placówki leczniczej i lekarzy:
1- cywilna,
2- zawodowa,
3- pracownicza,
4- karna.
Do podmiotów leczniczych zastosowanie ma głównie odpowiedzialność cywilna – odpowiedzialność za szkodę jaką podwładni szpitala mogą wyrządzić pacjentowi w czasie wykonywania czynności medycznych. Ponadto szpital ponosi odpowiedzialność również za własne działania lub zaniechania np. za używanie przestarzałej, niesprawnej aparatury medycznej.
Podmiot udzielający świadczeń opieki zdrowotnej ponosi odpowiedzialność za dołożenie należytej staranności przez jego personel, a nie za osiągnięcie określonego rezultatu np. wyleczenia pacjenta. Lekarz jest bowiem podwładnym szpitala mimo, że pozostaje niezależny z zakresie leczenia (diagnozy i terapii).
Ad. 1- Odpowiedzialność cywilna za błędy medyczne – jest to odpowiedzialność majątkowa lekarza lub placówki leczniczej, która służy wyrównaniu uszczerbku doznanego przez pacjenta w dobrach prawnie chronionych (np. życiu lub zdrowiu).
3 przesłanki przypisania podmiotowi leczniczemu odpowiedzialności za błąd medyczny:
1) wina – czyli naruszenie zasad prawidłowego postępowania wynikających z reguł aktualnej wiedzy medycznej i standardów medycznych lub powszechnie obowiązujących zasad ostrożności,
2) szkoda – czyli uszczerbek w dobrach chronionych pacjenta, który może przybierać postać szkody majątkowej bądź niemajątkowej (krzywdy),
3) adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zawinionym działaniem bądź zaniechaniem lekarza/szpitala oraz szkodą, którą został dotknięty pacjent lub krzywdą jego lub członków jego rodziny.
W cywilnych procesach lekarskich nie wymaga się aby związek przyczynowy między postępowaniem lekarza a powstałą szkodą został ustalony w sposób pewny. Nie zawsze istnieje potrzeba wskazania konkretnego pracownika szpitala, który dopuścił się zaniedbania. Odróżnia to odpowiedzialność cywilną placówki za błąd medyczny jego podwładnych od odpowiedzialności karnej, którą można przypisać tylko konkretnemu lekarzowi.
Rekompensata pieniężna, jaką zobowiązany będzie wypłacić podmiot leczniczy w przypadku orzeczenia sądu uwzględniającego roszczenia pacjenta, może przybrać postać:
– zwrotu kosztów leczenia i rehabilitacji,
– renty z tytułu np. niezdolności do pracy,
– jednorazowego odszkodowania,
– zadośćuczynienia za krzywdę (szkodę niemajątkową np. uszczerbek psychiczny).
Podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej szpitala (w zależności od okoliczności danej sprawy):
- Wina własna np. za błąd organizacyjny, techniczny. Przykładem z praktyki będzie błędne podłączenie kroplówki, czego skutkiem było uszkodzenie rdzenia kręgowego, które wynikło z niedbalstwa i braku doświadczenia personelu szpitala; braku pisemnych procedur dotyczących postępowania medycznego po operacji.
- Wina cudza – powierzający innej osobie wykonanie czynności (szpital) odpowiada za szkodę wyrządzoną przez podwładnego (lekarza), przy wykonywaniu tej czynności (procesu leczenia).
- Wina anonimowa – jeżeli nie można ustalić, który z lekarzy lub z członków personelu medycznego dopuścił się popełnienia błędu w sztuce, a dowiedzione (uprawdopodobnione) zostanie, że popełniono zaniedbanie na skutek którego pacjent doznał szkody. Przykładem będzie poparzenie stóp pacjenta spowodowane uszkodzeniem termoforu.
W przypadku orzeczenia, że doszło do błędu medycznego szpital może dochodzić od poszczególnych lekarzy bądź pielęgniarek wyrównania części spełnionych roszczeń pacjenta (tzw. „roszczenie regresowe”). Wynika to z przepisów prawa cywilnego oraz prawa pracy np. za niezawinione naruszenie obowiązku do wysokości równowartości trzymiesięcznego wynagrodzenia zaś zawinione w pełnej wysokości.
Dla zwolnienia się od odpowiedzialności cywilnej placówka medyczna musi wykazać, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy nastąpiło z przyczyn, za które nie ponosi on odpowiedzialności. Przykładowo pozaszpitalne zapalenie płuc, normalne powikłania po zabiegu.
Personel placówki medycznej nie może się usprawiedliwić jedynie wykonywaniem poleceń swojego zwierzchnika, ponieważ w myśl zasady ostrożności – w razie powzięcia wątpliwości co do zasadności polecenia, wręcz jego szkodliwości dla pacjenta, powinien odstąpić od wykonania polecenia i skonsultować się z np. innym lekarzem specjalistą.
W placówce leczniczej medycy często pracują w ramach zespołu np. operacyjnego, w skład którego wchodzą również pielęgniarki, diagności, technicy, etc. Personel szpitala obowiązuje zasada ograniczonego zaufania – działania pozostałych członków zespołu/ poprzedników mogą uznać za prawidłowe, aż do momentu, w którym na jaw wyjdą okoliczności świadczące, że tak nie jest.
Lekarz kontynuujący leczenie po poprzedniku jest zatem zobowiązany poddać weryfikacji postawioną wcześniej diagnozę i dokonać ewentualnych działań korekcyjnych przy leczeniu. W przeciwnym razie w przypadku błędu terapeutycznego szpital zatrudniający lekarza nie będzie mógł zwolnić się od odpowiedzialności za szkodę wskazując, że spowodowana jest błędem diagnostycznym, który miał miejsce w innej placówce.
Praktycznymi przykładami błędów medycznych powodujących odpowiedzialność cywilną lekarza lub placówki leczniczej będą:
– wadliwa ocena stanu płodu przez lekarza i opóźnienie porodu, które powoduje niedotlenienie dziecka skutkujące ciężkim kalectwem, śmiercią, (np. poprzez uchybienie w organizacji oddziału ginekologiczno – położniczego).
– zastosowanie przez lekarza zarzuconej metody leczenia, np. metody Kristellera przy porodzie.
Źródła:
1. Prawo medyczne, M. Nesterowicz, Toruń 2008,
2. Prawo medyczne, Komentarze i glosy do orzeczeń sądowych, M. Nesterowicz, Warszawa 2012,
3. Odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone przy leczeniu, Kinga Bączyk – Rozwadowska, Toruń 2007,
4. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej lekarza, M. Serwach, Med. Prakt., 2016; 2: 117 – 122.
Autor: Natalia Dyda, aplikant radcowski, KONDRAT i Partnerzy
Źródło zdjęcia: www.sxc.hu
